Lucepedia

Digitale theologische encyclopedie

131 records found
NrJaarAfkBeschrijving▲Vertalingen
3394c. Adim.Tegen de manicheïsche leerling Adimantus
-Antimanicheïsch-
Uitleg van tegenstrijdigheden tussen Oude en Nieuwe Testament, op grond waarvan de manicheeërs het canonieke gezag van het Oude Testament afwijzen.
View
940c. p. Don.Tegen de partij van Donatus.
-Antidonatistisch-
View
6420c. adu. leg.Tegen de tegenstanders van de wet en de profeten, twee boeken.
-Exegese- 
Gericht tegen de marcionieten of leden van een andere groepering, die menen dat God niet de wereld heeft gemaakt en evenmin door Mozes de wet heeft geschonken.
Boek 1 gaat in op alle passages uit het Oude Testament, die door de tegenpartij worden verworpen. Boek 2 gaat over die passages uit het Nieuwe Testament die met het Oude tegenstrijdig lijken.
View
870c. n. Don.Tegen een onbekende donatist.
-
Antidonatistisch-
View
190c. Cent.Tegen hetgeen Centurius heeft overgebracht van de donatisten. 
-Antidonatistisch-
View
40adm.Terechtwijzing aan het adres van de donatisten over hun houding tot de Maximianisten. 
-Antidonatistisch-
View
48394exp. Iac.Uiteenzetting bij de Jakobusbrief.
-Exegese- 
Onvolledige uiteenzetting bij de Brief van Jakobus.
Dit geschrift is niet meer bewaard gebleven. Het kent dezelfde achtergrond als nr 47 exp.Gal en nr 49 exp.prop.Rm. Van de inhoud is nog iets bekend. Het werk wordt zowel in Augustinus' retractationes (2,32) genoemd als in Possidius' indiculus (10-3,10).
View
1270uers. Nab.Versje over de heilige Nabor.
-Antidonatistisch- 
Achtregelig vers over Nabor, een martelaar, die terugkeerde naar de katholieke kerk en daarom door de donatisten werd vermoord.
View
108419qu.Vraagstukken bij de heptateuch, in zeven boeken.
-Exegese- 
Exegetische vraagstukken over de eerste zeven boeken van de bijbel. In tegenstelling tot 077 loc. gaat de aandacht hier uit naar de inhoud en de betekenis van de teksten.
View
106408qu. c. pag.Zes vraagstukken uiteengezet tegen de heidenen.
-Exegese- 
In kwestie 1 staat de verrijzenis centraal. Kwestie 2 over het tijdvak van de christelijke godsdienst. Kwestie 3 is een verklaring over verschillende soorten offers. In kwestie 4 uitleg van Mt 7,2. Kwestie 5 korte uitleg van verschillende passages uit Spreuken over wat Salomo zegt met betrekking tot de Zoon van God. Kwestie 6 bevat een uitleg van de profeet Jona in de buik van de walvis
View
43407ep. Io. tr.

10 Verhandelingen over de Eerste Brief van Johannes.
-
Exegese- 
Doorlopend commentaar op de brief tot 5,2. De eerste acht verhandelingen zijn gehouden in de eerste week van Pasen; de laatste twee waarschijnlijk rond Hemelvaartsdag.

Preken over de eerste brief van Johannes / Augustinus ; vert. en ingel. door Tarsicius Jan van Bavel. - Heverlee: Augustijns Historisch Instituut, 1992.- ISBN: - View
71407Io. eu. tr.

124 Verhandelingen over het Johannesevangelie.
-Exegese- 
Een doorlopend vers-voor-vers commentaar op het gehele evangelie volgens Johannes. In later onderzoek is vastgesteld dat de numerieke volgorde van de verhandelingen niet dezelfde is als de chronologische: de verhandelingen zijn later door Augustinus in de volgorde van de evangelietekst gerangschikt.

Geef mij te drinken : Verhandelingen 1-23 over het Johannesevangelie. = In Iohannis euangelium tractatus / Aurelius Augustinus ; ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door Hans Tevel en Hans van Reisen. - Budel : Damon, 2010. - 478 p. - ISBN: 978-90-5573-974-5. - € 49,90 Brood om van te leven: Verhandelingen 24-54 over het Johannesevangelie [In Johannis euangelium tractatus] / Aurelius Augustinus; ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door Hans Tevel en Hans van Reisen. Budel: Damon, september 2017. ISBN: 9789463401012. 488 pag. met stofomslag en leeslint. € 49,90. View
120387sol.

Alleenspraken, twee boeken.
-Filosofie- 
Verbatim van enkele gesprekken van Augustinus met zichzelf in de figuur van de rede. Na een hymnisch gebed tot God om hulp staat in boek 1 de vraag centraal hoe iemand tot wijsheid komt. De wijsheid wordt niet gekend door de zintuigen maar door het verstand. In het zoeken naar wijsheid zijn drie zaken van belang. Goede ogen, het vermogen om te leren kijken en het vermogen om te leren zien: geloof, hoop en liefde voor de ziel op zoek naar God. Voor de ogen van het verstand bestaan dezelfde problemen om naar de lichtbron te zien, als voor de lichamelijke ogen om naar de zon te zien. Er is echter één verschil: de lichamelijke ogen kunnen zich ongevraagd, tot hun eigen nadeel, naar de zon richten; de ogen van het verstand ontdekken alleen de Bron van het licht als deze zich laat zien. De waarheid is onsterfelijk: als iets waars ten onder gaat, sterft de waarheid niet. Dat betekent dat de waarheid zich in onvergankelijke dingen bevindt.
In boek 2 - binnen het kader van de vraag naar de waarheid - komt de vraag aan de orde naar de onsterfelijkheid van de ziel, omdat de waarheid niet kan bestaan zonder een waarnemer. De waarheid vergaat niet; de ziel dus evenmin. In de vraag naar het kennen van de waarheid wordt uitvoerig gezocht naar het kenmerk van de waarheid. Het ware komt men op het spoor door tevens na te gaan wat onwaar is. Onware dingen bestaan in bedriegelijkheid en leugenachtigheid. Met bedrog wordt bewust onwaarheid beoogd; met een leugen niet. De beantwoording van de vraag naar de onsterfelijkheid van de ziel blijft echter onafgerond en komt opnieuw aan de orde in nr 69 imm. an.

Over het gelukkige leven en Alleenspraken / Augustinus; vert. door J.A. van Lieshout. - Amsterdam : Wereldbibliotheek, 1936 / 1941, 81-192. View
27405Cresc.

Antwoord aan de grammaticus Cresconius, vier boeken.
-Antidonatistisch- 
In boek 1 behandeling van de brief van Cresconius die ter verdediging van Petilianus geschreven is. Wie de waarheid bemint, hoeft geen vrees te hebben voor de welsprekendheid en de redeneerkunde. Verder aandacht voor het verschil in opvatting tussen katholieken en donatisten over het sacrament van de doop en over het vraagstuk van de legitieme bediening ervan. In boek 2 de vraag of bekeerde ketters en scheurmakers opnieuw moeten worden gedoopt. In boek 3 een cursorische behandeling van het resterende gedeelte van Cresconius' brief. In boek 4 hernieuwde behandeling van de brief als geheel met bijzondere aandacht voor de tegenwerpingen van de maximianisten.

View
45400c. ep. Parm.

Antwoord op de brief van Parmenianus, drie boeken.
-Antidonatistisch- 
Parmenianus was de donatistische bisschop van Carthago. De betreffende brief was gericht aan de donatist Tyconius, die uit de donatistische kerk was geëxcommuniceerd.
Boek 1: Uiteenzetting over de onrechtvaardigheden van parmenianen jegens katholieke gelovigen en over hoe christelijke vorsten pressie mogen uitoefenen op ketters en scheurmakers krachtens hun ambt en recht. Boek 2: Behandeling van schriftuurlijke argumenten, waarop de donatisten zich in het algemeen beroepen. De weerlegging ervan door de betreffende bijbelpassages stuk voor stuk te behandelen. Boek 3: Weerlegging van de schriftuurlijke argumenten, waarop de parmenianen zich beroepen.

View
76401c. litt. Pet.

Antwoord op de brief van Petilianus, drie boeken.
-
Antidonatistisch- 
In boek 1 de eerste gedeelten van een brief die de donatistische bisschop Petilianus van Cirta aan de zijnen schreef. In deze brief wordt geen enkele waarde aan het sacrament van de doop binnen de katholieke gemeenschap toegekend. Augustinus gaat op de bezwaren in en toont de inconsequenties van de opvattingen en levenspraktijken van de donatisten aan. In boek 2 een dialoog tussen Petilianus en Augustinus, waarin nogmaals op de argumenten van de eerste wordt ingegaan. Het accent ligt daarbij op de verheldering van de positie van de bedienaar van een sacrament. Verder aandacht voor de betekenis van het martelaarschap voor vervolgde christenen, de mogelijkheden om ketters en scheurmakers te vervolgen, de betekenis van de gave van de Heilige Geest, de betekenis van het begrip katholiek en de waarde van de zaligsprekingen uit de bergrede. Bij de verschillende thema's regelmatig discussies over passages uit de Heilige Schrift. In boek 3 de weerlegging van een tweede brief van Petilianus aan Augustinus, waarin Petilianus zich hevig verzet tegen Augustinus. Augustinus tracht hoffelijkheid jegens zijn gesprekspartner in acht te blijven nemen. In dit boek worden de thema's uit de vorige boeken verder uitgewerkt.

View
70400inq. Ian.

Antwoord op vragen van Januarius (ep. 54-55).
-Liturgie- 
Hoe te handelen bij verschillen tussen de plaatselijke kerken in liturgische gebruiken en in de sacramentenbediening, het onderhouden van de liturgische feestdagen, de vastenpraktijken en de viering van de eucharistie. De tweede brief vooral over kerkelijke riten: welke moeten als ongeoorloofd worden afgeschaft? Januarius vraagt Augustinus over het geheim van de sabbat, de veertigdaagse vasten, de voetenzalving en andere kerkelijke gebruiken rond de liturgische zangpraktijken.

In antwoord op uw vragen : Augustinus' brieven aan Januarius [Ad inquisitiones Ianuarii libri duo (= Epistulae 54-55)] / Aurelius Augustinus ; vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Ben Bongers, Joost van Neer, Martijn Schrama, Anke Tigchelaar. - Budel : Damon, 2009. - 174 p. - ISBN: 978-90-5573-930-1. - Latijn-Nederlandse paralleltekst. View
21397conf.

Belijdenissen, dertien boeken.
-Autobiografie- 
Augustinus vangt zijn werk aan met een lofprijzing aan God.
Boek 1: Kinderjaren op school met Augustinus' belijdenis van zijn toen bedreven jeugdzonden. Boek 2: Terugblik op het jaar dat Augustinus als puber thuis moest slijten ter onderbreking van de studies door geldgebrek van zijn vader. Boek 3: De studietijd in Carthago waarin de liefde voor de wijsheid ontluikt door studie op Cicero's Hortensius. Begin van het contact met de manicheeërs. Boek 4: Terugblik op de hartelijke betrekkingen met de manicheeërs en op de dood van een goede vriend, die zich tot het katholieke christendom had bekeerd. Vervolgens een inhoudsbeschrijving van Augustinus' eerste werk (vgl nr 104 pulch) en het bericht over zijn zelfstandige studie van Aristoteles' Boek over de Categorieën. Boek 5: Over de vervreemding van de manicheeërs. Augustinus vestigt zich als leraar in de welsprekendheid. Eerst in Rome, daarna in Milaan. Daar komt hij in contact met Ambrosius en besluit hij om weer catechumeen van de katholieke kerk te worden. Boek 6: Karakterbeschrijvingen van Ambrosius en Alypius. Augustinus beschrijft zichzelf als gevangen in angst voor dood en oordeel. Boek 7: Inhoudelijke kant van de bekering. De opvattingen over God als materie en het vertrouwen in de kunde van de sterrenwichelaars worden losgelaten. De studie van neo-platoonse geschriften en nog meer de studie van de paulijnse brieven bieden nieuwe perspectieven. Boek 8: Ontmoeting met Simplicianus over de bekering van de neo-platonist Marius Victorinus, en met Ponticianus over de bekering van Antonius. Dan volgt na hevige innerlijke strijd de voltooiing van Augustinus' bekering. Boek 9: Augustinus legt het ambt van leraar in de retorica neer en op het landgoed van Verecundus in Cassiciacum bereidt hij zich voor op de doop. Doop in Milaan. Kort daarna strandt Augustinus onderweg naar Afrika in Ostia. Daar sterft Monica. Uitgebreide karakterschets van Monica. Boek 10: Overgang van het onderzoek waarin Augustinus zichzelf als schrijver van het boek beschouwt naar het onderzoek over de vermogens van de ziel om God te kennen. Daarin grote aandacht voor het geheugen. Boek 11: Uitleg over Genesis 1,1: Wat deed God voordat Hij hemel en aarde schiep en hoe kwam God er toe om te scheppen? Hierin uitvoerige beschouwing over het wezen van de tijd. Boek 12: Uitleg over Genesis 1,1-2. Aan het slot enige beschouwingen over uitlegkunde naar aanleiding van de verschillende interpretaties van deze bijbelverzen. Boek 13: Beschouwing over de goedheid van God, die de wereld schiep hoewel Hijzelf geen schepsel nodig had. In de eerste verzen van Genesis leest Augustinus een aanduiding van het geheim van de Drievuldigheid. Aan het slot een uiteenzetting over de allegorische betekenis van het gehele scheppingsverhaal.

Belijdenissen = Confessiones / Aurelius Augustinus ; ingeleid, vertaald en van aant. voorzien door Wim Sleddens OSA. - Budel : Damon, 2009. - 351 p. - ISBN: 978-90-5573-915-8. Belijdenissen / Aurelius Augustinus ; vert. en ingel. door Gerard Wijdeveld 4de herz dr ; ingel en herz. door A. Bastiaensen. - Amsterdam : Ambo ; Leuven : Kritak, 1997. - 372 p. ; 22 cm.- ISBN: 90-263-1542-2. - pb. (oorspr. 1968) Augustinus' Confessiones / Latijnse tekst met vert. van A. Sizoo. - Delft: Meinema, 1948. View
26426corrept.

Berisping en genade.
-Antipelagiaans- 
Opgedragen aan Valentinus en zijn monnniken met een uiteenzetting van wat het katholieke geloof leert over de wet, de vrije wilskeuze en de genade. Gods genade door Jezus Christus verlost de mensen van het kwaad; zonder deze is een mens tot geen goed in staat. De volharding tot het goede is een geschenk van God. Wie niet volhardt, mag de berisping dan ook niet verwaarlozen. Wie de berisping veracht, valt terug in de zonde. En als men volhardt in de zonde, wacht eeuwige veroordeling. De aanvaarding door de ene mens en de verachting van de andere mens van Gods genade maken deel uit van een goddelijk plan. Tenslotte aandacht voor de verhouding tussen de genade en het vrije wilsbesluit vóór de komst van Christus.

Het boek van den H. Augustinus van de berisping en de genade : met een kort begrijp van den inhoud voor ieder hoofdstuk / vert. door A. van der Schuur . - T'Utrecht : by Arnoldus vanden Einden, 1686. - [36], 120 p. ; 14 cm. - Met zachte hand : Augustinus over dwang in kerk en maatschappij : [Epistula 185] / Augustinus; vert. en ingeleid dor Paul van Geest en Vincent Hunink. - Budel : Damon, 2012. 151 p. ISBN: 978-94-6036-064-0 hb. View
400ep.

Brieven
- - 
Hoewel de brieven als geheel in dit overzicht zijn gerangschikt onder niet te dateren werken, zijn de brieven afzonderlijk in de zeventiende eeuw door de mauristen opnieuw genummerd, waarbij zoveel mogelijk de chronologische volgorde van de brieven is aangehouden. Een verantwoording van deze nieuwe ordening is uitgewerkt in PL 33,13-48. Hoe deze nummering zich tot de oude verhoudt, vindt men terug in PL 33, 1163-1169. Een alfabetisch overzicht van adressanten en geadresseerden vindt men in PL 33,1170-1172. De mauristen hebben de brieven in vier groepen ingedeeld: Groep 1 bevat de brieven 001-030 uit de jaren 386-395. Groep 2 de brieven 031-123 geschreven in 396-410. Van deze brieven worden de nummers 54-55 als een afzonderlijk werk beschouwd: nr 70 inq.Ian. Evenzo is brief 102 terug te vinden als nr 106 qu.c.pag. Groep 3 met de brieven 123-231 uit de periode 411-430. Van deze brieven wordt nummer 140 als afzonderlijk werk gezien: nr 66 gr.t.nou. Evenzo brief 147 als nr 128 uid.deo, brief 166 als nr 93 orig.an., brief 167 als nr 114 sent.Iac., brief 185 als nr 25 correct., en brief 187 als nr 100 praes.dei. Groep 4 met de brieven 231-270 (271) die moeilijk of niet te dateren zijn. Tenslotte moeten de brieven worden genoemd die zijn ontdekt door Johannes Divjak en gepubliceerd in CSEL 88 en in de Franse reeks OSA 46B. Het gaat hier om 31 brieven met de nummers 1*-29*. De volgorde van deze brievenreeks is niet chronologisch.

Voor een overzicht van Nederlandse vertalingen per Epistula zie : AI Epistulae in Nederlandse vertalingen (pdf febr. 2019) Belangrijkste bundels : Hiëronymus Brieven/ vert. uit het Latijn en van aant. voorz. door Chris Tazelaar. Budel:Damon, 2008. Bevat de correspondentie tussen Hiëronymus en Augustinus. Brieven 19*, 28, 39, 40, 67, 68, 71, 72, 74, 75, 81, 82, 123, 166, 167, 172, 195, 202, 202A Ooit een land van kloosters / vert. door Tarsicius Jan van Bavel. - Heverlee: Augustijns Historisch Instituut, 1999. - ISBN: 90-74829-07-4. - Bevat: brief 5, 48, 60, 78, 83, 210, 243. Veel te laat heb ik jou lief gekregen : bij het zestiende eeuwfeest van Augustinus' bekering / vert. en commentaar door Tarsicius Jan van Bavel. - Heverlee: Augustijns Historisch Instituut, 1986. - ISBN: 90 6831-060-7. - Bevat: brief 10*,21, 33, 134, 228 . Augustinus leven en werken / A. Sizoo. - Kampen: Kok, 1957.- 352 p., 24 cm. - ISBN: - Bevat brief: 50, 67, 113, 114, 115, 116, 133, 146, 213, 244, 247, 255, 269. De briefwisseling van Paulinus van Nola en Augustinus / vert. en commentaar door A.P. Muys. - Hilversum: Schipper, 1941. - Bevat: brief 24,25, 27, 30, 31, 32, 42, 45, 80, 94, 95, 121, 149, 186. In antwoord op uw vragen : Augustinus' brieven aan Januarius [Ad inquisitiones Ianuarii libri duo (= Epistulae 54-55)] / Aurelius Augustinus ; vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Ben Bongers, Joost van Neer, Martijn Schrama, Anke Tigchelaar. - Budel : Damon, 2009. - 174 p. - ISBN: 978-90-5573-930-1. - Latijn-Nederlandse paralleltekst. Christenen in de antieke wereld / A. Sizoo. - Kampen: Kok, 1953.- 204 p., 25 cm. - ISBN: - Bevat brief: 68, 72, 73, 75, 181. Augustinus' briefwisseling met Nectarius / vert. en commentaar door Hendrik Huisman. - Amsterdam : Babeliowsky & Zn, 1956. - Bevat: brief 90, 91, 103, 104. Augustinus' briefwisseling met Dioscorus vert. en commentaar door Jacob Hendrik Koopmans. - Amsterdam : Jasonpers, 1949. - Bevat: brief 117, 118. Staat van ontlediging, staat van gebed / vert. en ingel. door Anne-Marijke Silvius-Janssen. - Brugge; Tabor, 1992, 49-82. - ISBN: 90-6597-016-9. - Bevat: brief 130, 131. - Kunnen wij God zien? Augustinus' mystieke brief aan Paulina / Augustinus; inl. vert. en toelichting van Thijs Rutten. - Kampen: Ten Have, 2009. - 175 p. pb - ISBN: 978-90-25959913. - Bevat brief 147. - Met zachte hand : Augustinus over dwang in kerk en maatschappij : [Epistula 185] / Augustinus; vert. en ingeleid dor Paul van Geest en Vincent Hunink. - Budel : Damon, 2012. 151 p. ISBN: 978-94-6036-064-0 - Bevat: brief 185, "Augustinus' brief 263 aan Sapida" / ingeleid en vert. door Tarsicius Jan van Bavel. - in : Augustinusdag 1995 "Zoek je hart" , pagina's 69-73. - Zie ook pdf op de website. View
Export: