Hans Snoek, Ruimte en grenzen van de identificatie met bijbelse personages, in: Interpretatie 18,2 (2010), p. 22-25

In het kader van het project Intercultureel Bijbellezen hebben dertig Nederlandse leesgroepen het verhaal over Jezus en de Samaritaanse vrouw uit Johannes 4 gelezen. Vervolgens zijn verslagen uitgewisseld waarin de lezers aangaven hoe ze aankeken tegen Jezus’ woorden. Deze leesverslagen zijn een unieke bron van informatie over identificatie met bijbelse personages. In hoeverre is die identificatie bruikbaar in de hermeneutiek?

 

Recentelijk sprak ik een predikante die sinds een jaar in de gemeente staat. Ze genoot van het pastoraat en de catechese, twee terreinen waar ze tijdens de studie een degelijke ondergrond voor had gekregen. Ze zag echter op tegen de wekelijks terugkomende preek. Tijdens haar opleiding had de predikante zich bekwaamd in de exegese, maar de colleges hermeneutiek waren betrekkelijk abstract geweest. Ze vond het nog steeds moeilijk om op verantwoorde wijze de stap te zetten van exegese naar interpretatie. ‘Het lijkt alsof daar een gat tussen zit, dat je zelf, op grond van je gevoel en misschien ook met behulp van de Geest, moet zien op te vullen’, aldus de predikante. De opmerking weerspiegelt niet alleen de verlegenheid van deze voorganger, maar geeft ook een lacune aan in de wijze waarop het vak hermeneutiek doorgaans aan theologische faculteiten wordt gedoceerd. Als student maak je kennis met tal van hermeneutische modellen die kunnen helpen om in meer formele zin uitleg en interpretatie met elkaar te verbinden. Maar de modellen lossen het gat waar de predikante naar verwijst, niet zonder meer op. Een betrekkelijk concrete manier om de afstand tussen exegese en interpretatie te overbruggen, is om na te gaan met welk bijbels personage hoorders zich zouden kunnen identificeren. Het lijkt een hermeneutische stap waar je niet veel modellen voor nodig hebt en die dus ook niet veel hoofdbrekens hoeft te kosten. Maar wat zijn eigenlijk de ruimte en de grenzen van identificatie? Het is een vraag waar, merkwaardig genoeg, in de literatuurwetenschappen meer over is nagedacht dan in de bijbelse hermeneutiek.