Peter Nissen is hoogleraar Cultuurgeschiedenis van de Religiositeit aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

‘Er is veel veranderd in de wereld en de Kerk sinds Dom Hélder massa’s volk op de been bracht. Er heerst nu een veel geslotener en traditionelere sfeer. Het is voor niemand een geheim dat een priester met de ideeën van Dom Hélder Câmara in onze Kerk vandaag nooit tot bisschop zou worden benoemd.’

Met deze woorden van de benedictijn Marcelo Barros begint Peter Nissen zijn kritische artikel. Hij betreurt het dat de naar buiten gerichte blik van de Kerk vanaf het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) daarna al snel plaats maakte voor een wereldwijde ‘conservatieve wending’.  Deze is het gevolg van een bewuste en gestuurde kerkelijke strategie, die tot uitdrukking komt in onder meer de politiek van bisschopsbenoemingen. De benoemingen van Mgr. dr. Ad Simonis in 1970 en na hem Mgr. dr. Wim Eijk in 2007 tot aartsbisschop van Utrecht passen binnen dit patroon, aldus Nissen. 

De bisschopsbenoemingen zijn in Nederland, zoals elders in de wereld, in de afgelopen decennia als restauratieve correctie gebruikt tegen de binnenkerkelijke vernieuwing die in de jaren rond Vaticanum II met groot elan en onder leiding van de toenmalige bisschoppen was ingezet.

Peter Nissen legt in dit artikel uit hoe die binnenkerkelijke vernieuwing beantwoordde aan een al in de jaren vijftig breed gevoelde noodzaak, en hoe vanaf de jaren ’70 vanuit behoudende katholieke kringen de restauratiepolitiek werd ingezet. Inmiddels lijken op vele kerkelijke beleidsterreinen in katholiek Nederland uniformiteit en conformiteit aan Romeinse richtlijnen weer teruggekeerd te zijn.

Nissen is echter van mening dat ‘de geschiedenis van de rooms-katholieke kerk wordt gekenmerkt door een ‘comprehensiveness’, een veelomvattendheid, meer theologisch uitgedrukt een ‘katholiciteit’, waarin ruimte was voor vele en uiteenlopende accenten in de beleving en verwoording van het geloof. Wie uniformiteit en conformiteit tot kenmerk van de rooms-katholieke kerk wil maken, kan zich daarbij niet zonder meer beroepen op haar geschiedenis, haar verleden, haar traditie. Hij loopt eerder het risico een breuk met haar traditie tot stand te brengen.’

Het tijdschrift Theologisch Debat is per december 2011 opgehouden te bestaan en heeft de bestaande jaargangen om niet digitaal ter beschikking gesteld aan Lucepedia.